اندومتریوز چیست؟

اندومتریوز بیماریی است که در آن بافتی شبیه به پوشش داخلی رحم در خارج از رحم رشد می‌کند. اغلب تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و بافت پوشاننده لگن را درگیر می‌کند. به ندرت ممکن است ، بافت اندومتریوز در نواحی دیگر نیز دیده شود.

بافت اندومتریوز مانند پوشش داخلی رحم (اندومتر) عمل می کند - با هر سیکل قاعدگی ضخیم می‌شود، و خونریزی می‌کند. هنگامی که آندومتریوز تخمدان‌ها را درگیر می‌کند، کیست‌هایی به نام اندومتریوم ممکن است ایجاد شود. بافت اطراف می‌تواند تحریک شده و بافت اسکار ایجاد کند. نوارهایی از بافت فیبری نیز ممکن است تشکیل شود. این نوارها می‌توانند باعث چسبیدن بافت‌ها و اندام‌های لگن به یکدیگر شوند.

آندومتریوز می‌تواند باعث درد، به ویژه در دوره‌های قاعدگی و مشکلات باروری شود. اما درمان‌ مناسب می‌تواند به شما در کنترل شرایط و عوارض آن کمک کنند.

علامت اصلی اندومتریوز درد لگن است. اغلب با دوره‌های قاعدگی مرتبط است. اگرچه بسیاری از افراد در طول دوره قاعدگی خود گرفتگی عضلات را تجربه می‌کنند، اما کسانی که به اندومتریوز مبتلا هستند اغلب درد قاعدگی را بسیار بدتر از حد معمول توصیف می‌کنند. درد همچنین ممکن است با گذشت زمان بدتر شود.

علائم شایع اندومتریوز عبارتند از:

دوره های دردناک درد و گرفتگی لگن ممکن است قبل از قاعدگی شروع شود و چند روز بعد از آن ادامه یابد. همچنین ممکن است کمردرد و معده درد داشته باشید. نام دیگر پریودهای دردناک دیسمنوره است.

درد همراه با رابطه جنسی: 

درد حین یا بعد از رابطه جنسی در آندومتریوز شایع است.

درد همراه با اجابت مزاج یا دفع ادرار:

به احتمال زیاد این علائم قبل یا در طول دوره قاعدگی ایجاد می‌شود.

خون ریزی بیش از حد:

ممکن است دوره های قاعدگی شدید یا خونریزی بین دوره ها داشته باشید.

ناباروری:

برای برخی افراد، اندومتریوز اولین بار در طی آزمایشات درمان ناباروری مشاهده می‌شود.

علائم دیگر:خستگی، اسهال، یبوست، نفخ یا حالت تهوع. این علائم بیشتر قبل یا در طول دوره قاعدگی دیده می شود.

شدت درد می‌تواند با تعداد یا میزان رشد اندومتریوز در بدن شما مرتبط نباشد. ممکن است مقدار کمی بافت همراه با درد شدید یا بافت اندومتریوز زیادی با درد کم یا بدون درد داشته باشید.

با این حال، برخی از افراد مبتلا به اندومتریوز هیچ علامتی ندارند. اغلب، زمانی که نمی توانند باردار شوند یا پس از انجام عمل جراحی به دلیل دیگری متوجه این بیماری می شوند.

دردهای لگنی که در اندومتریوز وجود دارد در بیماری‌های دیگر مانند بیماری التهابی لگن، کیست تخمدان یا سندرم روده تحریک پذیر و ... نیز دیده می‌شود. IBS همچنین می تواند همراه با اندومتریوز رخ دهد.

علل ایجاد اندومتریوز:

علت دقیق آندومتریوز مشخص نیست. اما برخی از دلایل احتمالی عبارتند از:

قاعدگی رتروگراد:

زمانی رخ می‌دهد که خون قاعدگی به جای خارج شدن از بدن، از طریق لوله‌های فالوپ و به داخل حفره لگن جریان می‌یابد. خون حاوی سلول‌های آندومتر از پوشش داخلی رحم است. این سلول‌ها ممکن است به دیواره‌های لگن و سطوح اندام‌های لگن بچسبند. در آنجا، ممکن است رشد کنند و در طول هر سیکل قاعدگی به ضخیم شدن و خونریزی ادامه دهند.

تغییر سلول‌های صفاقی:

هورمون‌ها یا عوامل ایمنی ممکن است باعث تبدیل سلول‌هایی که در قسمت داخلی شکم به نام سلول‌های صفاقی قرار دارند، به سلول‌هایی شبیه به سلول‌هایی که داخل رحم را پوشانده‌اند، شوند.

تغییر سلول های جنینی:

هورمون‌هایی مانند استروژن ممکن است سلول‌های جنینی - سلول‌هایی را در مراحل اولیه رشد - به رشد سلول‌های مشابه آندومتر در دوران بلوغ تبدیل کنند.

عارضه اسکار جراحی: 

سلول‌های آندومترممکن است به بافت اسکار ناشی از بریدگی ایجاد شده در حین جراحی در ناحیه معده، مانند سزارین، بچسبند.

انتقال سلول های آندومتر:

 رگ های خونی یا سیستم لنفی ممکن است سلول‌های آندومتر را به سایر قسمت‌های بدن منتقل کند.

وضعیت سیستم ایمنی:

سیستم ایمنی بدن ممکن است نتواند بافت اندومتریوز را تشخیص داده و از بین ببرد.

عوامل خطر

عواملی که خطر ابتلا به اندومتریوز را افزایش می دهند عبارتند از:

• شروع قاعدگی از سنین پایین
• یائسگی در سنین بالاتر
• سیکل های قاعدگی کوتاه - به عنوان مثال، کمتر از 27 روز
• قاعدگی های سنگین که بیش از هفت روز طول می کشد
• داشتن سطوح بالای استروژن در بدن یا قرار گرفتن بیشتر در معرض استروژن
• شاخص توده بدنی پایین
• یک یا چند بستگان مبتلا به اندومتریوز، مانند مادر، خاله یا خواهر.

علائم آندومتریوز اغلب سال ها پس از شروع قاعدگی رخ می دهد.

علائم ممکن است برای مدتی با بارداری بهتر شوند.

درد ممکن است با گذشت زمان یا با یائسگی خفیف‌تر شود، مگر اینکه از استروژن درمانی استفاده کنید.

برای اطلاع از اینکه آیا به اندومتریوز مبتلا هستید، پزشک شما احتمالاً با معاینه فیزیکی شروع می کند. از شما خواسته می شود که علائم خود را شرح دهید، از جمله اینکه کجا و چه زمانی احساس درد می کنید.

آزمایش‌هایی که برای بررسی  اندومتریوز انجام می‌شود عبارتند از:

معاینه لگن

پزشک شما مناطقی را در لگن شما با یک یا دو انگشت معاینه می کند تا تغییرات غیرعادی را بررسی کند. این تغییرات می‌تواند شامل کیست در اندام‌های تناسلی، نقاط دردناک، رشد نامنظم به نام ندول و اسکار در پشت رحم باشد. اغلب مناطق کوچک اندومتریوز را نمی توان احساس کرد مگر اینکه کیست تشکیل شده باشد.

سونوگرافی

یک سونوگرافی استاندارد تایید نمی کند که آیا شما آندومتریوز دارید یا خیر. اما می تواند کیست های مرتبط با وضعیتی به نام اندومتریوما را پیدا کند.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)

این آزمایش از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویری از اندام ها و بافت های بدن استفاده می کند. MRI به برنامه ریزی جراحی کمک می کند و اطلاعات دقیق در مورد محل و اندازه رشد اندومتریوز را به جراح شما می دهد.

لاپاراسکوپی

لاپاراسکوپی به جراح اجازه می دهد تا داخل شکم شما را از نظر وجود علائم بافت اندومتریوز بررسی کند. قبل از جراحی، دارویی دریافت می‌کنید که حالتی شبیه خواب به شما می‌دهد و از درد جلوگیری می کند. سپس جراح شما یک برش کوچک در نزدیکی ناف شما ایجاد می کند و یک ابزار باریک به نام لاپاراسکوپ را وارد می کند.

لاپاراسکوپی می تواند اطلاعاتی در مورد محل، وسعت و اندازه رشد اندومتریوز ارائه دهد. جراح شما ممکن است یک نمونه بافت به نام بیوپسی برای آزمایش بیشتر بگیرد. جراح اغلب می تواند آندومتریوز را در طول لاپاراسکوپی درمان کند و بافت را خارج نماید.

درمان

درمان اندومتریوز اغلب شامل دارو یا جراحی است. رویکردی که شما و پزشکتان انتخاب می کنید به این بستگی دارد که علائم شما چقدر جدی است و آیا می‌خواهید باردار شوید یا خیر.

به طور معمول، ابتدا دارو تجویز می شود. اگر به اندازه کافی کمک نکند، جراحی به عنوان دیگر گزینه‌ی درمانی مطرح می‌شود.

داروهای ضد درد

این داروها شامل داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم می‌شوند  که می توانند به کاهش دردهای قاعدگی کمک کنند.

هورمون درمانی

گاهی اوقات، داروهای هورمونی به کاهش یا رهایی از درد آندومتریوز کمک می کند. افزایش و کاهش هورمون‌ها در طول چرخه قاعدگی باعث ضخیم شدن، تجزیه و خونریزی بافت اندومتریوز می شود. درمان با هورمون ها ممکن است رشد این بافت را کند کرده و از تشکیل بافت جدید جلوگیری کند.

هورمون درمانی راه حل دائمی برای اندومتریوز نیست. علائم ممکن است پس از قطع درمان دوباره عود کنند.

جراحی

جراحی بافت اندومتریوز را از بین می برد. هدف آن حفظ رحم و تخمدان هاست. اگر به اندومتریوز مبتلا هستید و در تلاش برای باردار شدن هستید، این نوع جراحی ممکن است شانس موفقیت شما را افزایش دهد.

جراح شما ممکن است این روش را با بریدگی های کوچک انجام دهد که به آن جراحی لاپاراسکوپی نیز می گویند. در موارد کمتر، جراحی که شامل بریدگی بزرگتر در شکم است برای برداشتن نوارهای ضخیم بافت اسکار مورد نیاز است. اما حتی در موارد شدید آندومتریوز، اکثرا با روش لاپاراسکوپی قابل درمان هستند.

در طی جراحی لاپاراسکوپی، جراح یک ابزار باریک به نام لاپاراسکوپ را از طریق یک برش کوچک در نزدیکی ناف شما وارد شکم میکند. ابزارهای جراحی برای برداشتن بافت اندومتریوز از طریق یک برش کوچک دیگر وارد می شوند.

درمان باروری

آندومتریوز می تواند منجر به مشکلات باروری شود. درمان باروری می تواند شامل دارویی باشد که به تخمدان ها کمک می کند تا تخمک های بیشتری بسازند. همچنین می‌تواند شامل مجموعه‌ای از روش‌هایی باشد که تخمک و اسپرم را در خارج از بدن مخلوط می‌کنند، به نام لقاح آزمایشگاهی. درمان مناسب برای شما بستگی به وضعیت شخصی شما دارد.

هیسترکتومی با برداشتن تخمدان ها

هیسترکتومی برای برداشتن رحم است. زمانی تصور می شد که بیرون آوردن رحم و تخمدان ها موثرترین درمان برای اندومتریوز باشد. امروزه، برخی از متخصصان آن را آخرین راه حل برای تسکین درد می‌دانند، یعنی زمانی که سایر درمان‌ها مؤثر نبوده‌اند. متخصصان دیگر در عوض جراحی را توصیه می کنند که بر برداشتن دقیق و کامل تمام بافت اندومتریوز تمرکز دارد.

برداشتن تخمدان ها که اوفورکتومی نیز نامیده می شود، باعث یائسگی زودرس می شود. کمبود هورمون های ساخته شده توسط تخمدان ها ممکن است درد آندومتریوز را برای برخی بهبود بخشد. اما برای برخی دیگر، آندومتریوز که پس از جراحی باقی می ماند همچنان علائم ایجاد می کند. یائسگی زودرس همچنین خطر بیماری های قلبی و عروقی، برخی شرایط متابولیک زودرس را به همراه دارد.

برای مدیریت و درمان اندومتریوز، یافتن یک پزشک متخصص که با او احساس راحتی می کنید، بسیار مهم است. به این ترتیب، می توانید مطمئن باشید که همه گزینه های خود و مزایا و معایب هر کدام را می دانید.